Zadania służb

POLICJA

Podstawa prawna:
Ustawa o Policji – Art. 1. Ust. 1 "policja (...) przeznaczona jest do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku". Wytyczne nr 2 Komendanta Głównego Policji z dnia 7 grudnia 2011 r. w sprawie sposobu postępowania policjantów podczas realizacji procedury "Niebieskie Karty".

Jak to działa?
Policja jest zobowiązana do ochrony bezpieczeństwa ludzi i do ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do zadań policji należą: ochrona życia, zdrowia i mienia ludzi, inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganiu popełnianiu przestępstw i wykroczeń, wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.

Jak powinna przebiegać interwencja policji?
Na wezwanie policji w przypadku ostrej sytuacji kryzysowej w rodzinie (awantura, krzyki, zagrożone bezpieczeństwo dzieci) przyjeżdża patrol interwencyjny, który przeprowadza interwencję w domu osób poszkodowanych. Celem takiej interwencji jest zatrzymanie przemocy "tu i teraz" i zapewnienie bezpieczeństwa osobom poszkodowanym. Policja może zatrzymać sprawcę.

Interwencja/zatrzymanie

• art 15a ustawy o Policji - Funkcjonariusz Policji ma prawo zatrzymania sprawców przemocy w rodzinie stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego w trybie określonym w art 15 (ogólne podstawy zatrzymania).
• art 244 § la kpk - Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, ze popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, i c ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
• art. 244 § Ib kpk Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o którym mowa w § la, zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
• Policjanci na miejscu zdarzenia powinni wypełnić formularz "Niebieska Karta – A", a następnie w ciągu 7 dni przekazać go do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego.
• Osoba poszkodowana powinna otrzymać formularz "Niebieska Karta – B": zawarte są w nim informacje dotyczące przemocy domowej, ważne i pomocne dla osoby krzywdzonej.
• Osoby doznające przemocy i świadkowie mają prawo wzywać patrol policji, jeśli w sytuacji np. awantury w ich poczuciu istnieje zagrożenie zdrowia i życia. Policjantów nie wzywa się, aby w miejscu zamieszkania przyjęli zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub zobaczyli, jak wygląda dom po awanturze – w tych sytuacjach warto zgłosić się bezpośrednio do komendy. Patrole policji służą zapewnieniu bezpieczeństwa.

Zgodnie z przepisami prawa od interweniujących policjantów można oczekiwać, aby:

• Przeprowadzili rozmowę interwencyjną z osobą stosującą przemoc.
• Jeśli zajdzie taka potrzeba, udzielili pierwszej pomocy lub zapewnili pomoc medyczną.
• Jeśli osoba stosująca przemoc znajduje się pod wpływem alkoholu i stanowi zagrożenie dla osób najbliższych – aby zabrali ją do izby wytrzeźwień.
• Jeśli osoba stosująca przemoc jest trzeźwa, ale zachodzi podejrzenie, że po wyjściu funkcjonariuszy będzie ponownie stanowić zagrożenie dla najbliższych, policjanci mogą zatrzymać ją na czas do 48 godzin.
• Zabezpieczyli dowody popełnienia przestępstwa.
• Sporządzili notatkę z interwencji – może być ona później dowodem w sprawie.
• Udzielili informacji o tym, kto interweniuje – imię, nazwisko, numer identyfikacyjny, nazwa i siedziba jednostki.

Zatrzymaną przez policję na 48 godzin osobę stosującą przemoc można zwolnić wcześniej, jeśli ustaną powody jej zatrzymania (np. w ocenie policji nie będzie już stanowić zagrożenia). Jeśli w sprawie zostało złożone doniesienie o popełnieniu przestępstwa czas 48 godzin może zostać wykorzystany na zebranie dowodów w sprawie. Na ich podstawie prokurator może sporządzić akt oskarżenia i skierować sprawę do sądu. Na podstawie zebranych dowodów prokurator może też zastosować środek zapobiegawczy (np. dozór policyjny, zakaz kontaktowania się, nakaz opuszczenia mieszkania, tymczasowe aresztowanie).

Ponieważ zarówno notatka z interwencji, jak i zeznania policjantów mogą być dowodami w sprawie karnej, warto zapisywać datę i godzinę przyjazdu policji oraz dane osób interweniujących. Jeśli po odjeździe funkcjonariuszy z miejsca zdarzenia ponownie dochodzi do awantury, osoba pokrzywdzona lub świadek mają prawo ponownie wezwać patrol policji.

OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ (OPS)

Podstawa prawna: Ustawa o pomocy społecznej z 12 marca 2004r.

• Art. 2.1 Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwić osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
• Art. 3.1 Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka.
• Art. 3.2 Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie sytuacjom, o których mowa w Art. 2 ust. 1, przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.
• Art. 4. Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania i rozwiązywania ich trudnej sytuacji życiowej.
• Art. 7. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
• ...7) przemocy w rodzinie,
• ...13) alkoholizmu i narkomanii,
• 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej.
• Art. 36. Świadczeniami z pomocy społecznej są:

1. świadczenia pieniężne (...)
2. świadczenia niepieniężne:
• g) poradnictwo specjalistyczne,
• h) interwencja kryzysowa,
• i) schronienie

Ośrodki pomocy społecznej znajdują się na terenie każdej gminy. Mają za zadanie wspierać ludzi, którzy z różnych przyczyn znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej i pomagać w przezwyciężaniu tych trudności. Odgrywają ważną rolę w systemie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

W sytuacji przemocy w rodzinie pracownicy pomocy społecznej mogą być pomocni poprzez:

Wszczęcie procedury "Niebieskie Karty"
Każdy przedstawiciel jednostki pomocy społecznej, dowiedziawszy się o występowaniu przemocy w rodzinie, powinien wszcząć procedurę poprzez wypełnienie formularza "Niebieska Karta – A". Najczęściej "Niebieska Karta" jest wypełniana przez właściwego pracownika socjalnego opiekującego się rejonem, w którym zamieszkuje rodzina.

Interweniowanie w środowisku w celu sprawdzenia i monitorowania sytuacji.
W przypadku otrzymania informacji o podejrzeniu występowania przemocy w rodzinie, krzywdzeniu (w tym zaniedbaniu) dzieci, pracownicy socjalni mają obowiązek i prawo sprawdzić sytuację bezpośrednio w miejscu zamieszkania konkretnej rodziny. Ponadto pracownicy socjalni m.in. diagnozują sytuację rodziny, udzielają informacji o przysługujących prawach i formach pomocy zapewniają bezpieczeństwo poprzez np. znalezienie schronienia, czy skierowania do ośrodka wparcia., udzielają wzmocnienia i wsparcia emocjonalnego w procesie wychodzenia z przemocy.   

Odebranie dziecka z rodziny, gdy w związku z przemocą jego zdrowie lub życie jest zagrożone
Jeśli pracownik socjalny podczas wykonywania zadań służbowych spotka się z sytuacją bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia dziecka w związku z przemocą w rodzinie, w porozumieniu z funkcjonariuszem policji oraz przedstawicielem ochrony zdrowia może podjąć decyzję, by zadbać o bezpieczeństwo dziecka poprzez zabranie go z rodziny. W trosce o dobro dziecka powinno się wówczas umieścić je w innej najbliższej nie zamieszkującej wspólnie osoby. Jeśli nie jest to możliwe – w rodzinie zastępczej lub całodobowej placówce opiekuńczo – wychowawczej.

O podjętych działaniach na rzecz dziecka informuje się niezwłocznie sąd rodzinny, który w ciągu 24 godzin podejmuje decyzję o dalszych jego losach. Pracownik socjalny w trakcie prowadzonych czynności zostawia rodzicom/opiekunom pisemne pouczenie o przysługującym im prawie do zaskarżenia decyzji o zabraniu dziecka.

Celem tego działania jest niezwłoczne zapewnienie dziecku bezpieczeństwa, "tu i teraz". Natomiast szersze rozeznanie sytuacji i podjęcie długofalowej decyzji o miejscach pobytu dziecka spoczywa na sądzie.

KOMISJA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH

Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych  działa przy Urzędzie Gminy z siedziba w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Tomaszowie Lubelskim. Jej działania koncentrują się na profilaktyce uzależnień, czyli zapobieganiu uzależnianiu się kolejnych osób oraz przeciwdziałaniu negatywnym skutkom uzależnienia u osób, które są już uzależnione. Ponieważ uzależnienie od alkoholu stanowi jeden z czynników ryzyka w sytuacji przemocy, komisje koncentrują się w swoich działaniach także na jej przeciwdziałaniu.

Od przedstawicieli komisji rozwiązywania problemów alkoholowych możemy oczekiwać:

Wszczęcia procedury "Niebieskie Karty"
Przedstawiciel komisji, który podczas wykonywania obowiązków służbowych dowie się o przemocy w rodzinie wypełnia formularz "Niebieska Karta – A", wszczynając tym samym procedurę.
Przedstawiciel komisji bierze też udział w pracach grupy roboczej, jeśli w rodzinie objętej procedurą "Niebieskie Karty" występuje problem alkoholowy.

Uruchomienia procedury zobowiązania do leczenia
Artykuł 21.2 ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi ustanawia zasadę dobrowolności leczenia odwykowego osób uzależnionych od alkoholu. Jednym z wyjątków od tej zasady jest instytucja zobowiązania do leczenia odwykowego uregulowana w art. 24-26 ww. ustawy.

Warto pamiętać, że nie jest to leczenie przymusowe. Nawet po nałożeniu sądowego obowiązku do poddania się leczeniu osoba uzależniona ma prawo odmówić udziału w terapii. Procedura ta może jednak przynieść pozytywne efekty np. wobec osób, które przejmują się oficjalnymi pismami, wezwaniami, rozprawą sądową itp.

OCHRONA ZDROWIA

Przemoc domowa leży w kompetencjach ochrony zdrowia, ponieważ przemocy często towarzyszą wyraźne uszkodzenia zdrowia fizycznego (ślady pobicia, siniaki, skaleczenia, złamania itp.) oraz występują zaburzenia zdrowia psychicznego (lęk, przygnębienie, bezsenność itp.)

W sytuacji przemocy w rodzinie od pracownika ochrony zdrowia (czyli osoby wykonującej zawód medyczny, taki jak: lekarz, pielęgniarka, położna i ratownik medyczny) możemy oczekiwać:

Wszczęcia procedury "Niebieskie Karty"
Każdy przedstawiciel ochrony zdrowia, który podejrzewa przemoc w rodzinie, ma prawo wypełnić "Niebieską Kartę – A", inicjując w ten sposób działania interwencyjne i pomocowe. Podejrzenie może wynikać z relacji osoby korzystającej z pomocy medycznej, świadka lub bezpośredniej obserwacji (np. powtarzających się uszkodzeń ciała lub ich charakteru). Przedstawiciele ochrony zdrowia biorą także udział w pracach zespołów interdyscyplinarnych.

Wydania bezpłatnego zaświadczenia o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie
Każdy lekarz na prośbę pacjenta ma obowiązek wystawić bezpłatne zaświadczenie dokumentujące obrażenia powstałe na skutek przemocy. Zaświadczenie takie może stanowić dowód w postępowaniu sądowym.
Do pobrania: Rozporządzenie MZ z 22.10.2010 r. w sprawie wzoru zaświadczenia lekarskiego

Poinformowania organów ścigania (policji i prokuratury) o popełnieniu przestępstwa
Obowiązek złożenia takiego zawiadomienia mają wszystkie osoby, które podczas wykonywania obowiązków służbowych dowiedzą się o popełnieniu przestępstwa. Jednak w przypadku przedstawicieli ochrony zdrowia obowiązek ten nabiera szczególnego znaczenia – może zapewnić bezpieczeństwo osobom, których zdrowie i życie jest bezpośrednio zagrożone z powodu przemocy.

Zapewnienia pomocy medycznej

Wspierania przedstawicieli pomocy społecznej i policji przy podejmowaniu decyzji o zabraniu dziecka z rodziny, w której na skutek przemocy zagrożone jest jego zdrowie i życie.

Interwencji w przypadku prawdopodobieństwa popełnienia samobójstwa lub w przypadku, gdy osoba chora psychicznie zagraża zdrowiu i życiu innych.
Lekarz lub ratownik medyczny może podjąć decyzję o zabraniu osoby stanowiącej zagrożenie dla siebie lub innych do szpitala psychiatrycznego – nawet bez jej zgody. W szpitalu lekarz psychiatra podejmuje decyzję o ewentualnym zatrzymaniu tej osoby w szpitalu (nawet bez jej zgody).

Zgodnie z Art. 14 Ust. 2 Ustawy o zawodzie lekarza jest on zwolniony z zachowania tajemnicy lekarskiej, gdy:

• z mocy szczególnych przepisów jest zobowiązany poinformować władze o określonych okolicznościach,
• zachowanie tajemnicy może spowodować istotne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia osoby leczonej lub osób z jej otoczenia.

OŚWIATA

W placówkach oświatowych dzieci i młodzież spędzają znaczną część swojego dnia. Pracownicy oświaty mają więc możliwość wnikliwej obserwacji swoich uczniów. Często są też postrzegani przez małoletnich jako osoby godne zaufania, którym można przekazać informacje o sytuacji przemocy. Dlatego także oni zostali włączeni w działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
W sytuacji przemocy w rodzinie przedstawiciel oświaty:

Wszczyna procedurę Niebieskie Karty
Do wszczęcia procedury może dojść na skutek informacji uzyskanych od świadka, dorosłej osoby doznającej przemocy (np. jednego z rodziców) lub relacji dziecka krzywdzonego.
Formularz "Niebieska Karta – A" w sytuacji krzywdzenia dziecka wypełnia się w obecności rodzica lub opiekuna prawnego/faktycznego. W szkole za opiekuna dziecka można uznać wychowawcę lub nauczyciela, pod którego pieczą znajduje się dziecko.

SĄD REJONOWY WYDZIAŁ RODZINNY I NIELETNICH

Sąd rodzinny jest po to, by chronić interesy dziecka i rodziny. Rozstrzyganie spraw kierowanych do sądu rodzinnego odbywa się w oparciu o Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz inne ustawy.

Przepisy zawarte w kodeksie regulują stosunki pomiędzy małżonkami, rodzicami i dziećmi, opiekunami i dziećmi.

Do wydziału rodzinnego i nieletnich sądu rejonowego można składać takie wnioski i pozwy, jak:

• Wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej,
• Wniosek o zawieszenie władzy rodzicielskiej,
• Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej,
• Pozew o zasądzenie alimentów na dziecko (bezpłatny),
• Wniosek o uregulowanie sposobu kontaktowania się z dziećmi,
• Sprawy przeciwko nieletniemu zdemoralizowanemu albo takiemu, który popełnił czyn karalny,
• Wniosek o wgląd w sytuację dziecka,
• Wniosek o zakaz osobistej styczności z dziećmi,
• Wniosek o przysposobienie,
• Wniosek o wydanie dziecka,
• Wniosek o rozstrzygnięcie istotnych spraw dotyczących dziecka,
• Pozew o przyczynianie się do zaspokojenia potrzeb rodziny (bezpłatny),
• Wniosek o nakazanie wypłacania małżonkowi wynagrodzenia za pracę drugiego małżonka.

SĄD REJONOWY WYDZIAŁ CYILNY rozstrzyga sprawy w oparciu o Kodeks cywilny i ustawy z zakresu prawa cywilnego.

W tym sądzie można składać takie wnioski i pozwy, jak:

• Pozew o zniesienie małżeńskiej wspólności majątkowej,
• Wniosek o podział majątku wspólnego,
• Pozew o eksmisję.

• Wniosek, w trybie art. 11a Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania. (niezależnie od postępowania karnego);

• Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu cywilnym

Uprawnienie do złożenia wniosku o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia mieszkania przysługuje osobie dotkniętej przemocą, wspólnie zamieszkującej ze sprawcą — członkiem rodziny (wpis - 40 zł),przesłanką jest czynienie szczególnie uciążliwym wspólnego zamieszkiwania poprzez zachowanie polegające na stosowaniu przemocy.

  Termin do rozpoznania sprawy — 1 miesiąc,  wykonalność orzeczenia — z chwilą ogłoszenia, nowe uregulowania prawne (1046 kpe) - skuteczna egzekucja bez konieczności zapewnienia pomieszczenia tymczasowego, zmiana orzeczenia możliwa w razie zmiany okoliczności (zmiana lub uchylenie)

PROKURATURA  

Działa w oparciu o Ustawę o prokuraturze, Kodeks postępowania karnego i inne akty prawne.
W przypadku podejrzenia przestępstwa prokuratura ma obowiązek: wszcząć postępowanie przygotowawcze mające na celu sprawdzenie, czy popełniono przestępstwo, zebrać i zabezpieczyć dowody, ująć sprawcę. Może też zastosować środek zapobiegawczy wobec sprawcy przemocy w postaci np. dozoru policyjnego, zakazu kontaktu i zblizania lub wystąpić do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania. W zależności od oceny materiału dowodowego postępowanie może zakończyć się skierowaniem do sądu aktu oskarżenia lub umorzeniem postępowania.
Świadkowie przemocy mogą złożyć w prokuraturze (lub na policji) zawiadomienie o przestępstwie ściganym z urzędu.
W formularzu "Niebieska Karta – B" wymienione są przestępstwa przeciwko osobom bliskim.

Jest też rozróżnienie, które z nich są:

• ścigane na wniosek pokrzywdzonego (musi być zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i wniosek o ściganie, bo inaczej, nawet gdy policja wie o przestępstwie, bez wniosku, nie może wszcząć postępowania),
• bezwnioskowe (wystarczy zawiadomienie o przestępstwie), np. znęcanie fizyczne i psychiczne – Art. 207 Kodeksu karnego.

Przestępstwa ścigane z urzędu to przestępstwa, w których obowiązkiem państwa jest ściganie sprawcy, bez względu na to, czy pokrzywdzony chce tego, czy też nie. Typowym przestępstwem ściganym z urzędu jest przestępstwo zabójstwa. Kiedy znajdujemy ciało, z reguły prokuratura od razu wszczyna śledztwo, nikt nie dochodzi, czy martwa osoba chciałaby, aby jej zabójca został ukarany. Z zasady większość przestępstw, chyba że przepisy przewidują inny tryb, jest ścigana z urzędu. Jeśli policja dowie się o przestępstwie, które jest ścigane z urzędu, ma obowiązek wszcząć postępowanie przygotowawcze, bez względu na to, czy pokrzywdzony chce tego, czy nie. Zawiadomienie organów ścigania o podejrzeniu lub popełnieniu przestępstwa jest obowiązkiem każdej instytucji, organizacji lub osoby, która się o tym dowiedziała.